Geriatria jest to dziedzina medycyny, która zajmuje się (często złożonymi) schorzeniami wieku podeszłego. Koncentruje się ona na problemie przebiegu wielu chorób. Ocena geriatryczna jest więc interdyscyplinarna, dzięki czemu leczenie jest bardziej efektywne i całościowe. Objęcie pacjenta opieką geriatryczną zmniejsza ryzyko śmierci aż o 22 procent i zwiększa zarazem jego samodzielność.

Pojęciem związanym z geriatrią jest gerontologia, jednak nie należy ich ze sobą mylić. Gerontologia jest bowiem nauką o procesach starzenia się. Zainteresowanie geriatrią w Polsce nastąpiło później niż w wielu krajach europejskich. Było to z pewnością spowodowane niższą liczbą starszych osób. W 1950 roku wynosiła bowiem zaledwie 5,3%. Dopiero w latach 60. XX wieku założono pierwszą poradnię geriatryczną w Opolu. Jednak o rozwoju tej dziedziny w medycynie nie świadczą jedynie nowe instytucje i placówki, ale także publikacje naukowe, a tych w Polsce brakuje. Na całym świecie w latach 1947-2007 liczba publikacji stale rosła, podczas gdy w Polsce w ciągu ostatnich 20 lat znacznie się zmniejszyła. Wynika to najprawdopodobniej z zahamowania w ostatnich latach rozwoju bazy i kadry geriatrów w Polsce.

Geriatria na arenie międzynarodowej

Standardy leczenia osób starszych w Polsce znacznie odbiegają od poziomu europejskiego. Polska posiada jedną z najniższych w Europie liczbę łóżek geriatrycznych na liczbę mieszkańców. W Belgii jest to aż 75 łóżek na 100 tysięcy mieszkańców. W Austrii i Szwecji ich liczba jest znacznie niższa, jednak utrzymuje się na poziomie 25 łóżek. Na jeden milion mieszkańców w Szwecji przypada ponad 75 geriatrów. To najwięcej ze wszystkich krajów Europy. Zaraz po niej jest Belgia i Słowacja – około 30 specjalistów na 1 mln mieszkańców. Na podobnym poziomie utrzymują się Finlandia i Dania. W Polsce liczba łóżek geriatrycznych przypadająca na 100 tys. mieszkańców to zaledwie 1,5! Natomiast na 1 mln mieszkańców Polski przypada 2 lekarzy geriatrów.

Opieka nad osobami starszymi w Polsce

Polskie społeczeństwo osiągnęło poziom starości demograficznej. Ludzie starsi stanowią obecnie około 14 % społeczeństwa. Kliniki geriatrii znajdują się jedynie w 6 miastach w Polsce: w Krakowie, Białymstoku, Bydgoszczy, Gdańsku, Wrocławiu oraz w Katowicach. W Polsce wciąż brakuje oddziałów i łóżek geriatrycznych. Z tego powodu większość chorych trafia na oddziały internistyczne. Obecnie w Polsce jest mniej niż 330 lekarzy geriatrów wykonujących zawód. Pielęgniarek geriatrycznych mniej niż 500. W kwietniu b.r. Najwyższa Izba Kontroli opublikowała raport, z którego wynika, że system opieki medycznej nad pacjentami w podeszłym wieku jest bardzo ubogi. Główną barierą jest metoda rozliczania świadczeń medycznych przez NFZ, która zakłada finansowanie tylko jednej choroby czy procedury. W Polsce starszy człowiek trafia w pierwszej kolejności do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, który zazwyczaj nie jest wystarczająco przygotowany w zakresie geriatrii, dlatego też pacjent odsyłany jest do specjalisty. Przeważnie chory musi odwiedzić kilku lekarzy, gdyż najczęściej cierpi na kilka chorób jednocześnie. Tworzy się wówczas pewnego rodzaju chaos, ponieważ każdy z lekarzy leczy pacjenta we własnym zakresie, często pomijając inne równolegle prowadzone leczenia. Geriatria proponuje skuteczniejsze, mniej uciążliwe i przede wszystkim mniej kosztowne sposoby opieki nad starszymi osobami. Według NIK średni jednostkowy koszt rocznych świadczeń udzielonych choremu jest o 1380 zł wyższy od kosztów leczenia na oddziale geriatrycznym. Wiąże się to również z kosztami leków, których liczba ulega ograniczeniu. Ogromnym problemem jest niewystarczająca liczba lekarzy geriatrów, a także brak specjalistycznych oddziałów. Na terenie całego kraju brakuje specjalistów z zakresu geriatrii, jednak w województwie warmińsko-mazurskim sytuacja jest wręcz dramatyczna.

Standardy

NIK zwraca uwagę, że Minister Zdrowia do dziś nie wprowadził rozporządzenia dotyczącego „Standardów postępowania w opiece geriatrycznej”. Mimo że odpowiedni dokument został opracowany 8 lat temu, „Standardy” ukazały się jedynie w kwartalniku „Gerontologia Polska”. Dokument ten powinien stanowić fundament do tworzenia systemu opieki geriatrycznej, pokazywać jak należy organizować opiekę nad pacjentem w podeszłym wieku. W owych „Standardach” znajduje się też opis Całościowej Oceny Geriatrycznej, która służy precyzyjnemu rozpoznaniu problemów zdrowotnych pacjenta. Ogromną korzyścią byłoby wprowadzenie do podstawowej opieki zdrowotnej przynajmniej jednego elementu COG, a mianowicie skali VES 13. Pozwala ona ustalić, który z pacjentów powyżej 60. roku życia kwalifikuje się do objęcia opieką geriatryczną.